• توصیه های یک پدر
موضوع: نهج البلاغه
کلمات کليدي: حسن خلق، نهج البلاغه، حکمت۳۷، حسن خلق، بزرگترین ثروت
(شمارۀ 37) و مِن حِکمَةٍ له ( علیهالسّلام )
توصیههای یک پدر
وَ قَالَ ( عليهالسلام )لِابْنِهِ الْحَسَنِ ( عليهالسلام )
يَابُنَيَّ احْفَظْ عَنِّي أَرْبَعاً وَ أَرْبَعاً لَايَضُرُّكَ مَاعَمِلْتَ مَعَهُنَّ
إِنَّ أَغْنَى الْغِنَى الْعَقْلُ وَ أَكْبَرَ الْفَقْرِ الْحُمْقُ وَ أَوْحَشَ الْوَحْشَةِ الْعُجْبُ وَ أَكْرَمَ الْحَسَبِ حُسْنُ الْخُلْقِ ...
به فرزندش امام حسن عليهالسّلام فرمود: پسرم چهار چيز از من ياد گير (درخوبىها)، و چهار چيز به خاطر بسپار (هشدارها)، كه تا به آنها عمل مىكنى زيان نبينى:
الف- خوبىها
1- همانا ارزشمندترين بىنيازى عقل است، 2-و بزرگترين فقر بىخردى است، 3- و ترسناكترين تنهايى خودپسندى است. 4- و گرامىترين ارزش خانوادگى، اخلاق نيكوست.
(چهار هشدار حضرت در نوشتار بعدی خواهد آمد)
شرح:
در مورد رابطه عقل با بینیازی امام کاظم علیهالسلام فرمودهاند:
اى هشام هر كه بىنيازى از مال و دل آسودگی از حسد و سلامتی دين را میخواهد، بايد در دعاهایش به درگاه خدا تضرع و زارى كند تا اينكه عقل او را كامل گرداند، زيرا كسى كه عاقل است قناعت ميكند و به آنچه برایش در حد کفایت باشد راضى و خرسند است، و كسى كه به آنچه برایش کافی است قناعت كند بىنياز است، و (اما) كسى كه به آنچه برایش در حد کفایت باشد قناعت نكند هرگز به بىنيازى نخواهد رسید.[۱]
بنا بر این بسیاری از احساس نیاز کردنهای انسانها به خاطر نقص عقل آنهاست. این حالت در کودکان به وضوح دیده میشود. کودک بسیاری اوقات خواستههای نا به جا و کمارزشی دارد و برای برآورده شدن آنها اصرار بیش از حد میکند به طوری که هم خود و هم دیگران را خسته و فرسوده و کلافه میکند. در این شرایط بزرگترها سعی میکنند به او بفهمانند که در شرایط کنونی اگر از این خواسته چشمپوشی کنی هم خودت و هم دیگران بیشتر لذت خواهید برد و خوشحالتر خواهید بود. اما کودک به خاطر نقص عقل این مطلب را نمیفهمد!
این وصف برخی بزرگترها هم هست ولی به شکلی که در نگاه اول به نظر خیلی هم کودکانه نمیآید.
* * * * *
توصیه سوم امیرالمؤمنین علیهالسلام به فرزندشان در مورد ترس از عُجب و خودپسندی است. امام صادق علیهالسلام فرمودند:
خدا میدانست كه ارتكاب گناه براى مؤمن از خودبينى بهتر است و اگر چنين نبود، هرگز مؤمنى به گناهى دچار نميشد.[۲]
در روایات به شدت نسبت به عُجب و خودپسندی هشدار داده شده است. تا جایی که حالت فرد گناهکار پشیمان از گناه نسبت به حالت فرد درستکار از خود راضی بسیار پسندیدهتر دانسته شده است.
در این وصیت حضرت عُجب را موجب تنهایی وحشتناک دانستهاند. اگر فردی تنها باشد همیشه امیدوار است که همدم و همراهی بیابد تا با او انس بگیرد و از تنهایی نجات پیدا کند. اما کسی که با اخلاق بدش مردم را از خود بیزار و طرد میکند، هرگز نباید در انتظار پیدا شدن رفیق و مونسی برای خود باشد. طبق این فرمایش امیرالمؤمنین علیهالسلام «خودپسندی» از صفاتی است که به شدت باعث تنفر مردم و طرد آنها و در نتیجه تنها ماندن انسان میشود. اما آنچه موجب وحشتناک شدن این تنهایی میشود این است که هیچ کس نسبت به فرد خودپسند ترحم و دلسوزی نمیکند بلکه حتی شاید خیلی از مردم از به زمین خوردن چنین فردی هم خوشنود شوند!
* * * * *
چهارمین توصیه در مورد حَسَب است که به معنای بزرگی و اصالت و ارزش خانوادگی است. پیامبر اکرمصلیاللهعلیهوآله فرمودند:
آفت شرف و بزرگى(خانوادگی) فخرفروشی و خودبينى است.[۳]
امیرالمؤمنین علیهالسلام در این حکمت، گرامیترین شرافت را اخلاق نیکو دانستهاند. ایشان در کلام دیگری میفرمایند:
من حَسُنَ خُلقه كَثُرَ مُحِبُّوه و أنَسَت النُفوس به[۴]
هر کس اخلاقش نیکو شود، دوستدارانش زیاد میشوند و دلها(ی مردم) با او انس میگیرند.
پی نوشتها:
[۱] الكافي ج : 1 ص : 18
[۲] الكافي ج : 2 ص : 313. (إِنَّ اللَّهَ عَلِمَ أَنَّ الذَّنْبَ خَيْرٌ لِلْمُؤْمِنِ مِنَ الْعُجْبِ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ مَا ابْتُلِيَ مُؤْمِنٌ بِذَنْبٍ أَبَداً)
[۳] الكافي ج : 2 ص : 328.(آفَةُ الْحَسَبِ الِافْتِخَارُ وَ الْعُجْب)
[۴] غرر الحكم ص : 255 نوشته شده توسط گروه نهج البلاغه در روز جمعه 1390/6/18 ساعت 23:26
من این مطلب را پسندیدم
|