وَ نادى‏ أَصْحابُ الْجَنَّةِ أَصْحابَ النَّارِ أَنْ قَدْ وَجَدْنا ما وَعَدَنا رَبُّنا حَقًّا فَهَلْ وَجَدْتُمْ ما وَعَدَ رَبُّكُمْ حَقًّا قالُوا نَعَمْ فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَيْنَهُمْ أَنْ لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمينَ

و بهشتيان، دوزخيان را ندا مى‏دهند كه: «ما آنچه را پروردگارمان به ما وعده داده بود حق يافتيم آيا شما [نيز] آنچه را پروردگارتان وعده كرده بود حق يافتيد؟» مى‏گويند: «آرى.» پس مؤذني ميان آنان ندا درمى‏دهد كه: «لعنت خدا بر ستمكاران باد.»

مؤذن ، که در آیه 44 سوره اعراف بدان اشاره شد، کیست؟ این پیام آور الهی که بر بهشت و جهنم و قیامت سلطه دارد چه شخصی است؟ این شخص که همگان صدایش را می شنوند و با سخن او گفتگوی بهشتیان و جهنمیان پایان می یابد ، چه کسی می تواند باشد؟

روایات زیادی در منابع شیعه و اهل سنت وجود دارد که در آنها تصریح شده است که آن مؤذن حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام است.

اول - حاکم حسکانی ، دانشمند حنفی اهل تسنن ، از محمد بن حنفیه ، از حضرت علی علیه السلام چنین نقل می کند :

« أنا ذلك المؤذن »

آن مؤذن من هستم.^[1]

دوم - وی روایتی نیز از ابن عباس نقل می کند :

« إن لِعلي بن أبي طالب في كتابِ الله أسماءٌ لا يَعرِفُها النّاسُ ، قوله «فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَيْنَهُمْ» فهو المؤذن بينهم ، يقول: ألا لعنة الله على الذين كذبوا بولايتي و استخفوا بحقي .»

برای علی علیه السلام در کتاب خدا اسمائی است که مردم نمی شناسند ، منظور از «فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَيْنَهُمْ» علی علیه السلام است که می فرماید : لعنت خدا بر آنان که ولایت مرا تکذیب کردند و حقم را خفیف شمردند.^[2]

سوم - آلوسی ، یکی از مفسران معروف اهل سنت ، در تفسیر روح المعانی از ابن عباس نقل می کند که گفته است :

«المُؤَذّنُ ، عَلِیٌّ کَرَّمَ اللهُ وَجهَهُ »

مؤذن حضرت علی علیه السلام است.^[3]

چهارم - شیخ سلیمان قندوزی ، نویسنده کتاب ینابیع الموده ، نیز در کتابش نقل می کند که منظور از موذن حضرت علی علیه السلام است.^[4]

پنجم - میر محمد صالح کشفی ترمذی نیز در مناقب از حضرت باقر علیه السلام نقل می کند که آن مؤذن حضرت علی علیه السلام است.^[5]

ششم - عَن أبی جَعفَر مُحَمَّد بن عَلیّ علیهما السلام قالَ :

خَطَبَ أميرُ المُؤمِنينَ عَلِيُّ بنُ أبي طالِب علیه السلام بِالكوفَةِ مُنصَرِفَةً مِن النَّهرَوانِ وَ بَلَغَهُ أنَّ مُعاوِيَةََ يَسَبُّهُ وَ يَعیبُهُ و يَقتُلُ أصحابَهُ فَقامَ خَطيباً ، و ذَکَرَ الخُطبَةَ إلی أَن قالَ فیها : و أنَا المُؤذِنُ فِي الدُّنيا وَ الآخِرَة قالَ اللهُ عزّ و جلّ : «فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَيْنَهُمْ أَنْ لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ» أنا ذلِكَ المُؤذِّنِ ...

حضرت امیرالمومنین وقتی از جنگ نهروان برگشت به او اطلاع دادند که معاویه به آن حضرت ناسزا گفته و عیب جویی نموده و یارانش را کشته است. حضرت علی علیه السلام بپاخاست و خطبه مفصلی را ایراد کرد و از جمله فرمود : من هستم موذن در دنیا و آخرت چنانکه خداوند می فرماید : «فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَيْنَهُمْ أَنْ لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ» من آن مؤذن هستم ...^[6]

هفتم - از امام رضا علیه السلام در باره این آیه سوال شد. ایشان فرمودند:

«المؤذّن أمیرالمومِنینَ علیه السلام »

آن موذن حضرت علی علیه السلام می باشد.^[7]

--------------------------------------------------------------------------------

پی نوشت :

[1].شواهد التنزیل ، جلد 1 ، صفحه 267

[2].شواهد التنزیل ، جلد 1 ، صفحه 267 بحارالانوار ، جلد 24 ، صفحه 254 (به نقل از تفسیر فرات بن ابراهیم )

[3].روح المعانی (چاپ مصر) ، جلد 8 ، صفحه 307

[4].ینابیع الموده (چاپ نجف) ، صفحه 101

[5].مناقب ترمذی، صفحه 60

[6].معانی الاخبار ، صفحه 298 ( در بعضی چاپ ها در صفحه 58 می باشد.)

[7].اصول کافی ، جلد 1 ، صفحه 426