• علامه امینی

موضوع: معرفی علما

کلمات کليدي: علامه امینی، کامل الزیارات، علامه امینی، الغدیر، الغدیر

تولد و کودکی

شيخ عبد الحسين اميني معروف به علامه اميني صاحب اثر پر ارج «الغدير» در سال 1320 ه‍. ق، مطابق به 1281 ه‍. ش در روستاي «سردها» از توابع شهرستان سراب به دنيا آ‌مد.

در آغاز كودكي در كنار پدر (آقا میرزا احمد امینی تبریزی كه از ازدانشمندان نامی تبریز بود) پرورش يافت. علامه امینی، پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی نزد پدر بزرگوارش، برای تکمیل دروس به مدرسه طالبیه تبریز رفت و مقدمات و سطوح فقه و اصول را در این مدرسه فرا گرفت. او از محضر اساتید بزرگی چون سید محمد موسوی مشهور به مولانا از مراجع تقلید، آیت اللّه‏ سید مرتضی خسرو شاهی، آیت اللّه‏ شیخ حسن توتونچی و میرزا علی خسرو شاهی بهره جست.

عزیمت به نجف اشرف

علامه پس از تکمیل دروس برای شرکت در دروس خارج فقه و اصول و کسب معنویات و کمالات از محضر ائمه طاهرین در سن 16 سالگی راهی نجف اشرف گردید. او در نجف از محضر بزرگانی چون سید محمدباقر فیروز آبادی، سید ابوتراب خوانساری، میرزاعلی ایروانی و آیت‏اللّه‏ میرزا ابوالحسن مشکینی استفاده کرد و از خرمن فیوضات ایشان بهره‏مند شد.  

علامه اميني از مراجع بزرگي چون سيد‌ابوالحسن اصفهاني‌، ميرزا حسين نائيني، و شيخ عبدالكريم حايري و شيخ محمد‌حسين كمپاني اصفهاني به خطوط خود آن بزرگان اجازة اجتهاد دريافت داشت و در سن 32 سالگی به زادگاه خود تبریز مراجعت نمود. علامه امینی که عشق امیرالمومنین علی علیه السلام در جانش شعله‌ور بود، در فراق از حضرتش تاب نیاورده و بعد از 2 سال مجدداً راهی نجف اشرف شد.

ایشان در علوم اسلامي مانند تفسير، حديث، درايه و علم رجال به استادی رسیده و در علم فقه و تاريخ گوي سبقت را از همة محققان ربوده بود. هنگامي كه نخستين تأليف وي تحت عنوان "شهداي راه فضيلت "در سي و پنجمين سال عمرش منتشر شد، مراجع و علماي بزرگ زمان از جمله سيد ابوالحسن اصفهاني، حاج آقا حسين طباطبايي قمي، شيخ آقا بزرگ تهراني، شيخ‌محمد‌حسن كمپاني، و شيخ محمد‌خليل عاملي زبان به تحسين او گشودند و بر مقام علمي وي صحه گذاردند. اين زماني بود كه هنوز سخني از الغدير در ميان نبود و پس از اين مراحل بود كه علامه اميني عمر پربركت خويش را در راه تحقيق و تتبع گذرانده و كتاب نفيس خويش «الغدير» را به جهان اسلام تقديم داشت.

نگارش الغدیر

حدود سال ۱۳۵۲ هـ.ق علامه امينى به تأليف كتاب الغدير روى آورد، اما از نخستين لحظه با دو عامل سخت و دشوار روبه رو گرديد كه موجب تأخير و كندى كار تأليف الغدير شد. اين دو عامل يعنى نبودن كتابخانه هاى عمومى و شخصى در نجف اشرف و فقدان متون و اسناد و مآخذ تاريخى و ادبى و علمى اسلامى همانند سدى مانع پيشرفت كار علامه شده بود. مرحوم دكترمحمد هادى امينى درباره تنگناهاى تحقيقى علامه نوشته است:

«اگر چنانچه كتابخانه اى در خانواده يا قبيله اى وجود داشت صرف نظر از كيفيت و كميت اجازه مطالعه و استفاده به كسى داده نمى شد و صاحبان آن از اين كار ممانعت مى كردند. در همسايگى مرحوم علامه شخصى از قضات روحانى كتابخانه اى را از راه هاى گوناگون فراهم كرده بود. اين كتابخانه داراى صدها مآخذ و مصادر چاپى و خطى بود، اما درهاى آن به روى ديگران بسته بود. روزى علامه امينى به كتابى احتياج پيدا مى كند. با خجلت و شرمندگى به خانه همسايه مى رود و به صاحبخانه مى گويد به فلان كتاب نياز دارم، صاحب كتابخانه به او مى گويد كه اين كتاب را ندارم، علامه امينى در پاسخ مى گويد: آن كتاب را شما داريد و اكنون روى ميز مطالعه قرار دارد .صاحب كتابخانه با تحكم مى گويد: بلى كتاب را دارم، اما به شما نمى دهم.»

علامه براي گردآوري مطالب الغدير سفرهاي پژوهشي بسيار كرد. اين سفرها عموماً به مطالعه و استنتاج و تهيه مأخذ و ملاقات با استادان مي‌گذشت. از جملة شهرهايي كه وي با اين هدف به آنها سفر كرد، مي‌توان حيدر‌‌آباد، دكن، عليگره، لكنهو، كانپور، جلالي (در هند) رامپور، فوعه، معرفه، قاهره (در مصر)، حلب، نبل و دمشق (در سوريه) را برشمرد.

الغدير در رأس تأليفات علامه و حاصل زحمات 40 ساله ايشان است كه بالغ بر بيست جلد مي‌‌شود. دكتر سيد جعفر شهيدى ـ كه خود در نجف و تهران از ياران آن فرزانه بود، نقل مى‏كند كه، روزى علامه امينى به من گفت:

«براى تأليف «الغدير» ده هزار جلد كتاب خوانده‏ام.»

وى در ادامه مى‏گويد:

«او مردى گزافه‏گو نبود. وقتى مى‏گفت كتابى را خوانده‏ام، بدرستى خوانده و در ذهن سپرده و از آن يادداشت برداشته بود.»

شهرت كتاب الغدير به بسياري از ممالك اسلامي و ساير مناطق جهان رسيده و همه جا منادي وحدت بين مسلمين گرديده است.

تالیفات

علامه اميني غير از الغدير تأليفات ارزشمند ديگري دارد، همچون:

كامل‌الزيارات، سيرتنا و سنتنا، سيرة نبينا، اعلام الانام في معرفة‌الملك، شهداي راه فضيلت، تفسير سورة حمد، ثمرات الاسفار، رساله در علم درايه، رساله در نيت، رياض الانس، راه و روش ما راه و روش پيامبر ماست.

تأسیس کتاب خانه امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام

گفته شد که علامه امینی برای گرد آوری منابع الغدیر، به کشورهای گوناگونی هم چون هند، مصر و سوریه سفر می‌کرد و با سختی‌های فراوان به آن‌ها دست می‌یافت. ایشان وقتی کتابخانه‌های دنیا را می‌دید، از این که نجف اشرف ـ که آن زمان مرکز علمی شیعه بود ـ یک کتاب خانه پربار و مجهز ندارد، ناراحت بود. سپس تصمیم گرفت کتاب‌خانه بزرگی در نجف دایر کند تا پاسخ گوی دانش پژوهان باشد. سرانجام در ماه جمادی الاولی سال ۱۳۷۳هـ.ق در سن ۵۳ سالگی، کتاب خانه مجهزی را پایه گذاری کرد و به تهیه کتابها و فراهم آوردن کارهای ابتدایی مشغول شد. ایشان در قدم نخست، کتاب خانه خود را که حدود ۵ ـ ۶ هزار جلد کتاب معتبر و تاریخی داشت، وقف کتاب خانه امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام کرد.

دکتر محمد هادی امینی می‌گوید:

«پدرم به من گفت: اگر ما کتاب‌های خود را وقف کتاب خانه نکنیم، برای دیگران الگو نخواهد شد. پس خودش اولین قدم را برداشت و من هم کتاب‌های خودم را که حدود ۱۰۰۰ جلد می‌شد، به کتاب خانه اهدا کردم.»

در پی این کار، برخی بزرگان و عالمان نجف کتاب خانه‌های شخصی‌شان را به آن جا بخشیدند و توانمندان نیز به کتاب خانه کمک مالی کردند تا این که در عید غدیر سال ۱۳۷۹هـ. ق، کتاب خانه به طور رسمی افتتاح گردید.

علامه در سخنرانی افتتاحیه کتاب خانه فرمود:

«استدلال‌های ما در اثبات مقام ولایت، بر اساس کتاب‌های اصیل و دست اول جهان اسلام است. خیلی از این کتاب‌ها در معرض تلف است. بسیاری در معرض تحول، تحریف و تغییر است. مطالبی را در کتاب‌ها نوشته‌ایم، استناد هم می‌کنیم، جلد و صفحه را هم معین و مؤلف کتاب را هم مشخص کرده‌ایم. اما اگر کسی بگوید این مطلبی که به فلان کتاب حواله داده‌اید، آن کتاب کجا است؟ نمی‌توان گفت که بروید به نیویورک یا در کتاب خانه الازهر یا در کتاب خانه ظاهریه شام آن را بیابید. ما این کتاب‌ها را در نجف نداریم، باید این منابع در این جا موجود باشد. آثاری از اهل سنت که شیعه روی آن استناد می‌کند و به عنوان منبع بر آن تکیه می‌کند، چهل هزار کتاب است و من تا امروز بیست و پنج هزار جلد از این منابع اصیل را در این کتاب خانه جمع آوری کرده‌ام و می‌کوشم باقی مانده آن را هم جمع آوری کنم.»

کتاب‌های این کتاب خانه بسیار ارزش مند است. علامه بسیاری از آن‌ها را در سفرهای خویش، نسخه برداری کرده یا خرید و برخی از این کتاب‌ها نیز به صورت عکس یا میکرو فیلم است.

غروب آفتاب

علامه اميني روز جمعه 12 تير ماه 1349 (28 ربیع الثانی 1390ه .ق) هنگام اذان ظهر بعد از حدود دو سال بيماري در 68 سالگي به ملكوت اعلي پيوست. پيكر وي در تهران تشييع و سپس به نجف اشرف حمل و در آنجا بعد از طواف بر گرد مزار مولاي متقيان در كتابخانه عمومي كه خود تأسيس كرده بود (مكتبه الامام اميرالمؤمنين) به خاك سپرده شد.

نوشته شده توسط احسان سودیان در روز دوشنبه 1390/5/10 ساعت 22:24

من این مطلب را پسندیدم