• السّلام علیکم

موضوع: زیارت جامعه

کلمات کليدي:

سلام واژه ای که همه افراد در طول عمر خود بارها و بارها به کار می برند، اما شاید کمتر به معنی و مفهوم آن توجه کرده اند.

شاید به مناسبت سلام ما به درگاه اهل بیت علیهم السلام، خداوند فهم بالاتری از این واژه را به ما ارزانی فرماید.

سلام نامی از اسماء الهی است که بر این قوم منّت نهاده است تا به هنگام دیدار یکدیگر این نام را به زبانشان جاری سازند و این تنها نام الهی است که هم مصدر است و هم اسم مصدر .

« هُوَ اللَّهُ الَّذی لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْمَلِكُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیمِنُ الْعَزیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا یشْرِكُون‏»

(حشر آیه 23)

پس این کلام باسایر الفاظی که دیگران به هنگام دیدن یکدیگر به کار می برند تفاوت بسیار دارد چرا که نام خداوند کجا و الفاظ بشری کجا ؟! تأثیر کلام بهشتی در ارتباط زمینیان تأثیر غیر قابل بیانی دارد، چرا که این کلامی است که اهل بهشت به هنگام دیدار یکدیگر آغاز به این کلام دارند و ملائک نیز به این نام ایشان را خطاب می کنند.

« تَحِیتُهُمْ یوْمَ یلْقَوْنَهُ سَلامٌ وَ أَعَدَّ لَهُمْ أَجْراً كَریماً وَ سیقَ الَّذینَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَى الْجَنَّةِ زُمَراً حَتَّى إِذا جاؤُها وَ فُتِحَتْ أَبْوابُها وَ قالَ لَهُمْ خَزَنَتُها سَلامٌ عَلَیكُمْ  طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدین»

(احزاب آیه 44)

از جلوه های سلام و اهمّیّت آن همین بس که خداوند متعال آن را مقیّد به هیچ زمان و مکان خاصی نکرده است یعنی از هر زمان ودر هر مکان می توان عرضه سلام داشت، چنانکه حضرت عیسی علی نبیّنا و آله و علیه السّلام به هنگام تولّد خویش در سه مرحله میلاد و مرگ و حشر در قیامت بر خویش سلام می دهد. (طلب امنیت و سلامتی در این مراحل را برای خویش دارد.)

در شرع مقدّس هم به این امر بسیار توصیه شده است وحتّی آداب مخصوصی هم در مورد آن بیان شده است به خصوص به افشای سلام :

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم :

أَ لَا أُخْبِرُكُمْ بِخَیرِ أَخْلَاقِ أَهْلِ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ

قَالُوا بَلَى یا رَسُولَ اللَّهِ.فَقَالَ:

إِفْشَاءُ السَّلَامِ فِی الْعَالم[1]                                              

رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود:

به شما خبر ندهم از بهترین اخلاق اهل دنیا و دیگر سرا.

گفتند: چرا یا رسول الله. فرمود:

فاش كردن سلام در همه جهان‏.‏

قَالَ النَّبِی صلّی الله علیه و آله و سلّم :

یا أَنَسُ سَلِّمْ عَلَى مَنْ لَقِیتَ یزِیدُ اللَّهُ فِی حَسَنَاتِكَ وَ سَلِّمْ فِی بَیتِكَ یزِیدُ اللَّهُ فِی بَرَكَتِك[2]               

 پیغمبر صلّی الله علیه و آله و سلّم به انس فرمود:

سلام كن به هر کسی كه بر خوردى تا خدا بر حسناتت بیفزاید، و سلام كن در خانه ی خودت تا خدا بركت تو را زیاد کند.

وَ قَالَ:

مَنْ بَدَأَ بِالْكَلَامِ قَبْلَ السَّلَامِ فَلَا تُجِیبُوهُ

وَ قَالَ:

ابْدَءُوا بِالسَّلَامِ قَبْلَ الْكَلَامِ فَمَنْ بَدَأَ بِالْكَلَامِ قَبْلَ السَّلَامِ فَلَا تُجِیبُوه[3]

و فرمود:

هر كه سلام نكرده آغاز سخن كرد، پاسخش ندهید.

و فرمود:

پیش از سخن گفتن، به سلام كردن آغاز كنید و هر كه سلام نكرده آغاز سخن كند، به او پاسخ ندهید.

ولی مهم تر از توصیه به آغاز نمودن هر کلام یا دیدار با سلام آن است که جواب سلام از واجبات شمرده شده است و در مقابل تشویق به سبقت در سلام، در مورد پاسخ ندادن آن عقاب الهی قرار داده شده است و این خود به تنهائی جهت روشن شدن اهمّیّت موضوع سلام کافی است .

در باب اهمّیّت سلام دادن مؤمنین به هنگام دیدار یکدیگر روایت بسیار زیبائی است که اشاره به آن شاید خالی از لطف نباشد.

امام باقر علیه السّلام فرمودند:

فرشته‏ اى از فرشتگان از كنار مردى كه بر در خانه‏ اى ایستاده بود گذشت. از آن مرد پرسید: چه چیزى تو را بر در این خانه بر پا داشته است؟ گفت: برادر دینى من است، خواستم بر او سلام دهم. فرشته پرسید: آیا میان تو و او پیوند خویشاوندى است و یا براى نیازى آمده‏اى؟ گفت: نه میان من و او خویشاوندى است و نه براى حاجتى آمده‏ام، فقط حرمت برادرى دینى است و من به خاطر پروردگار جهانیان، احوال او را مى‏پرسم و سلام مى‏دهم. فرشته گفت: من فرستاده ی خداوند هستم، خدایت سلام مى‏رساند و مى‏فرماید همانا كه به خاطر من چنین كردى و من بهشت را بر تو واجب كردم و از خشم خویش تو را معاف داشتم‏ و از آتش پناه دادم.

معنى اینكه بنده‏ اى به برادر دینى خود سلام مى‏دهد این است كه براى تو از سوى خود سلامت آرزو مى‏كنم، مانند این گفتار خداوند است كه مى‏فرماید:

«فسلام لك من اصحاب الیمین»

و گفته شده است؛ هنگامى كه كسى به بنده ی مطیع و پرهیزگار سلام مى‏دهد، معناى آن این است كه او را به سبب فرمانبردارى از خداوند گرامى داشته و پاداش داده است و چون بر گنهكاران سلام مى‏دهد، معناى آن این است كه بیدار شو و غافل مباش.[4]                                                             

حال ببینیم این وازه بهشتی و الهی چه معانی بلندی را در بر دارد ؟

یکی از معانی آن سلامتی و امنیت بخشی از جانب خداوند است، چرا که این بیان از باب معنای دعایی اش تقاضای سلامتی و خیر و عافیت از طرف سلام کننده به مخاطب سلام است و اثربخشی آن در این عالم فقط به دست خداوند متعال است و بس! چرا که صدور سلام و بازگشت سلام و خود سلام را خداوند متعال به خود نسبت می دهد، چرا که ذات اقدسش بری از هر گونه نقص و عیبی است .

اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلَامُ وَ مِنْكَ السَّلَامُ وَ إِلَیكَ یرْجِعُ السَّلَامُ.[5]                                                

لذا مؤمنین به هنگام دیدار یکدیگر به توصیه ی الهی این کلام را به کار می برند. آثار منفی ملاقاتشان به برکت توجّه الهی از بین برود و حتّی در شرع مقدّس به این مطلب بسیار توصیه شده است که هرگاه به منزل خود وارد می شوید این کلام را به کار برید چرا که فرد با گفتن این کلام، طلب رحمت و امنیّت برای اهل خانه خود دارد و فرمودند؛

حتی اگر کسی هم در خانه نبود باز این کار را انجام دهید به قصد دو فرشته ای که گواه بر  فرد مؤمن و همراه اویند.  

ما به هنگام زیارت مشاهد مشرفه با آغاز به این نام خدمت حضرات معصومین علیهم السّلام  به طلب از بین بردن وساوس شیطانی ودرونی خود در طول زیارت ایشان هستیم که البتّه توجّه به این معنا به هنگام بیانش خالی از لطف نخواهد بود .

انشاء الله به برکت زیارت مشاهد مشرفه اهل بیت علیهم السّلام خداوند متعال برای همیشه این سلامتی وامنیت را در وجود ما جاری فرماید !

 ودیگر معنائی که فرد زائر به این کلام بیان می دارد این است که ای امام  شما از طرف منِ زائر در امان هستید !

امّا معنای دومی که برای سلام ذکر شده ابراز سلم بودن و در معنای دقیق تر تسلیم بودن سلام کننده است به مخاطب خود.

شاید بهترین معنا در سلام زائر به خدمت حضرات معصومین همین باشد، که یکی از مهم ترین درجات آدمی است و میزان تسلیم بودن افراد در برابر امامشان در حقیقت بیانگر میزان ایمانشان است در درگاه الهی !

حال جا دارد به آیات و روایات دیگر در این زمینه که به صراحت مشخص کننده ی جایگاه تسلیم بودن در برابر اولیای دین علیهم صلوات الله می باشند نگاهی کوتاه داشته باشیم :

« إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ وَ مَا اخْتَلَفَ الَّذینَ أُوتُوا الْكِتابَ إِلاَّ مِنْ بَعْدِ ما جاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْیاً بَینَهُمْ وَ مَنْ یكْفُرْ بِآیاتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَریعُ الْحِسابِ »

(آل عمران آیه 19)

« هر آینه دین در نزد خداوند اسلام است و اهل کتاب راه خلاف نرفتند مگر از آن پس که به حقّانیت آن دین آگاه شدند و نیز از روی حسد. آنان که به آیات خداوند کافر شوند بدانند که او به زودی به حسابها خواهد رسید .»

عن الْبَاقِرِ علیه السّلام فِی قَوْلِهِ:

إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ قَالَ التَّسْلِیمُ لِعَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع بِالْوَلَایةِ [6]

امام باقر علیه السّلام در ذیل این آیه ی شریفه فرمودند :

منظور از اسلام در این آیه تسلیم بودن در برابر امیر المؤمنین است.

همان طوری که بر اساس روایات صریح داریم که همه انبیاء علیهم السّلام مأمور بودند تا قوم خود را به نبوّت پیامبر اکرم و ولایت امیر المؤمنین صلوات الله علیهما دعوت کنند. لذا مبنا در همه ادیان یک مطلب است و آن تسلیم در برابر ائمّه هدی علیهم السّلام است !

« وَ مَنْ یبْتَغِ غَیرَ الْإِسْلامِ دیناً فَلَنْ یقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرینَ »

(آل عمران آیه 85)

« و هرکس که دینی جز اسلام اختیار کند از او پذیرفته نخواهد شد و در آخرت از زیان دیدگان خواهد بود .»

در ذیل این آیه امام صادق علیه السّلام فرمودند :

وَ عَنِ الصَّادِقِ علیه السّلام فِی قَوْلِهِ تَعَالَى؛

وَ مَنْ یبْتَغِ غَیرَ الْإِسْلامِ دِیناً فَلَنْ یقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرِینَ

قَالَ علیه السّلام :

غَیرَ التَّسْلِیمِ لِوَلَایتِنَا.[7]

منظور از افراد در این آیه کسانی اند که تسلیم ولایت ما اهل بیت نباشند.

در ذیل همین مطلب روایت بسیار زیبائی از امیرالمؤمنین آمده است که روزی حضرت به همراه جناب قنبر غلام خویش در مسجد کوفه بودند. مردی را دیدند که مشغول نماز بود. جناب قنبر به حضرت عرضه می دارد: مردی را به زیبا نماز خواندن این فرد ندیدم. امیرالمؤمنین فرمودند:

ای قنبر! به خدا قسم فردی که با یقین در ولایت ما اهل بیت باشد بهتر است از آن که عبادت هزار سال را داشته باشد واگر بنده ای عبادت خداوند را هزار سال انجام دهد خداوند از او نمی پذیرد تا این که معرفت و ولایت ما خاندان را پیدا کند و همچنین اگر بنده ای خداوند متعال را هزار سال عبادت کند و به اندازه هفتاد و دو پیغمبر عمل همراه خود داشته باشد خداوند متعال از او نمی پذیرد تا معرفت ما خاندان را بیابد و الا خداوند او را با رو به آتش جهنم می فرستد.[8]             

حال توجّه به این مطلب به هنگام زیارت بسیار مهم است که منِ زائر در برابر امام خویش اظهار تسلیم بودن را داشته باشم و هر چقدر این تسلیم در قلب من باشد به همان میزان بدانم که بوئی از ایمان برده ام و در برابر خداوند تسلیم شده ام و اگر هم به دنبال ازدیاد این تسلیم هستم یکی از بهترین راههای کسب آن در رفتن به مشاهد مشرّفه ی اهل بیت علیهم السّلام و از خود ایشان خواستن است چرا که داشتن قلب سلیم در برابر حجّت الهی بالاترین نعمت خداوند به هر بنده ای است!

پس اگر به دنبال هرگونه برکت و رحمتی در زندگی خویش هستیم بدانیم که میسّر نمی شود مگر در آستان بوسی و ارادت ورزی و تسلیم بودن در برابر خاندان عصمت و طهارت علیهم السّلام.

در روایتی یزید بن عبدالملک نوفلی از پدرش از جدّش روایت می کند که: من برحضرت فاطمه علیها السّلام وارد شدم، ایشان در سلام پیش دستى كردند و فرمودند: چه چیزى تو را به اینجا آورده است؟ گفتم: طلب بركت. آن حضرت فرمودند: بركت این است كه پدرم فرموده و فرمودند:

هر كس بر رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم یا بر من سه روز پى در پى درود فرستد بهشت بر او واجب مى‏شود.

گفتم: در زمان حیات او و شما؟ فرمودند:

هم در زمان حیات و هم بعد از آن!

انشاء الله خداوند درک معرفت این نعمت را به ما ارزانی فرماید که ما را اجازه فرموده اند تا بر حجج الهی او عرضه ی سلام و درود داشته باشیم، چرا که در سلام محلّ صدور آن نیز مهم است؛ گاه فردی عادی سلام می کند و گاه خداوند متعال که مظهر سلام و خود سلام است. در این مرتبه یقیناً کیفیّت و شدّت سلام تفاوت می کند .

سلامٌ مِنَ الرَّحمنِ نَحوَ جَنابِکُم                              فَإنَّ سَلامِی لا یَلیقُ بِبَابِکُم

سلامی از خداوند رحمان به سوی شما، چرا که سلام من لایق درگاه شما نیست.

خداوند متعال بر طبق آیه ی قرآن بر پیامبر گرامی اسلام و خاندان پاک و مطهّرش سلام و صلوات و درود می فرستد و در حقیقت این کار ما عمل به دستور قرآنی است که چه در زمان حیات ایشان و چه بعد از آن بر ماست که بر ایشان سلام دهیم.

امام رضا علیه السّلام ضمن مناظراتی که مأمون علیه اللعنة ترتیب می داد، در پاسخ و استناد به آیاتی که در آنها به امر امامت ائمّه ی هدی علیهم صلوات الله اشاره شده، فرمودند:

 و امّا (آیه 56 سوره احزاب) این است:

« إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ یصَلُّونَ عَلَى النَّبِی یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً »

« به درستى كه خداوند و فرشتگان او درود می فرستند به پیغمبر عالیمقدار، اى كسانى كه به خدا و رسول او ایمان آورده‏اید صلات دهید بر وى و حتماً وی را سلام گوئید. (یا خود را در برابر او تسلیم نمائید)»

معاندین می دانستند كه از چه جهت این آیه ی شریفه نازل شده است. به رسول خدا گفته شد كه ما می دانیم چگونه به تو سلام دهیم اما كیفیت صلوات را بیان كن آن جناب فرمود بگوئید:

«اللّهمّ صلّ على محمّد و آل محمّد كما صلّیت على ابراهیم و على آل ابراهیم إنّك حمید مجید»

(خدایا بر محمّد و آل محمّد درود فرست همان طور كه بر ابراهیم و آل ابراهیم درود فرستاده‏اى، تو ستوده و بزرگ هستى)

حال آیا در این‏ مورد سخنى دارید؟ همه گفتند: نه. مأمون گفت: این مطلب از جمله مطالبى است كه اختلافى در آن نیست و همه امّت بر آن اتّفاق دارند. ولى آیا آیه ی واضحترى از قرآن در مورد آل به یاد دارید؟ حضرت فرمودند: بله،

«یس*  وَ الْقُرْآنِ الْحَكِیمِ*  إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِینَ*  عَلى‏ صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ»

« یس، قسم به قرآن حكیم تو از پیامبران هستى و در راه مستقیم قرار دارى»

(یس: 1 الى 4)

بگویید ببینم منظور از یس چیست؟ علماء گفتند: یس، محمّد صلى اللَّه علیه و آله است، كسى در این باره شك ندارد. حضرت فرمودند:

خداوند عزّ و جلّ به محمّد و آل محمّد فضلى عنایت فرموده است كه هیچ كس به كنه وصف آن نمی رسد مگر كسى كه خوب در آن بیندیشد، زیرا خداوند عزّ و جلّ بر هیچ كس جز بر انبیاء خدا علیهم السّلام سلام نفرستاده است.

خداوند می فرماید:

«سَلامٌ عَلى‏ نُوحٍ فِی الْعالَمِینَ»

« سلام و درود بر نوح باد در بین مردم »

(صافات: 79)

و نیز فرموده است:

«سَلامٌ عَلى‏ إِبْراهِیمَ»

« سلام و درود بر ابراهیم»

(صافات: 109)

و نیز مى‏فرماید:

«سَلامٌ عَلى‏ مُوسى‏ وَ هارُونَ»

« سلام و درود بر موسى و هارون»

صافّات: 120

ولى نفرموده است: سلام بر آل نوح و نه سلام بر آل ابراهیم و نه سلام بر آل موسى و هارون، ولى فرموده است: «سلام على آل یاسین»

«سلام بر آل یاسین»

صافات: 130

یعنى آل محمّد علیهم السّلام. در این موقع مأمون گفت: دانستم كه شرح و بیان این نكته نیز نزد معدن نبوّت (اهل بیت) است. (یعنى اقرار و تصدیق كردم به مطالبى كه از تو صادر مى‏شود چه توئى معدن نبوّت و مخزن علوم الهى.)[9]                                                                                                         

خوشا بر احوال کسانی که در کنار دریای معارف اهل بیت علیهم السّلام خداوند را اطاعت و بندگی می کنند که تنها راه سعادت و دسترسی به دریای رحمت الهی است، چرا که وجود مقدّس و نازنین پیامبر گرامی اسلام و اهل بیت ایشان سلام و تحیّت و برکت هستند، همان طوری که خداوند در شب معراج خطاب به پیامبر فرمود :

فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَیهِ أَنَّ السَّلَامَ وَ التَّحِیةَ وَ الرَّحْمَةَ وَ الْبَرَكَاتِ أَنْتَ وَ ذُرِّیتُك‏...[10]

خداوند به او وحی فرمود که سلام و تحیّت و درود و برکات، تو و ذرّیّه ات هستید.

هر که در کنار اهل بیت علیهم السّلام باشد در سلامت و امنیّت به سر می برد چه در این دنیا و چه در عالم آخرت، چرا که با اهل بیت بودن بهشت حقیقی است و شاید نامگذاری بهشت به دارالسّلام هم از این باب باشد که افراد در کنار اهل بیت علیهم السّلام هستند. چون حقیقت بهشت وجود مقدّس ایشان است و از این بالاتر آن مطلب است که آدمی حتّی در این  دنیا نیز می تواند در بهشت زندگی کند. همان طور که در روایتی آمده است که فردی از امام صادق علیه السّلام در مورد بهشت سؤال می کند. حضرت می فرمایند شما در بهشت هستید، از خداوند بخواهید که شما را از بهشت بیرون نکند ! فرد با تعجب سؤال می کند چگونه ما در بهشت هستیم در حالی که در این دنیا زندگی می کنیم؟ حضرت فرمودند مادامی که شما در حصن ولایت ما اهل بیت علیهم السّلام در این دنیا زندگی می کنید در بهشت هستید.

آری بهشت و دار السلام مؤمن در کنار امام بودنش است وبس !

از خداوند بخواهیم به برکت زیارت قبور ائمه علیهم السّلام قلب ما نسبت به ولایت  و اوامر ایشان روز به روز تسلیم تر شود که در پی آن عبادت و بندگی حقیقی خداوند متعال میسّر میشود .

أنا وَ جَمیعُ مَن فَوقَ التُّرابِ                         فِداءُ الترابِ نعلِ أبِی التُّرابِ

من و تمام کسانی که روی خاک هستند، فدای خاک نعل ابوتراب (امیرالمؤمنین علیه السّلام) هستیم.

--------------------

[1]. بحار الانوار ج73ص12

[2]. بحار الانوار ج 73ص3

[3]. کافی ج 2 ص 644

[4]. روضة الواعظین و بصیرة المتّعظین ج2ص459

[5]. کافی ج 3 ص 476

[6]. بحارالانوارج35ص341

[7]. بحار الأنوارج23ص358

[8]. بحار الانوار ج27ص197

[9]. عیون اخبار الرضا/ترجمه غفاری- مستفید ج 1ص235

[10]. کافی ج3ص486

نوشته شده توسط گروه زیارت جامعه در روز پنجشنبه 1390/3/19 ساعت 12:08

من این مطلب را پسندیدم